Recensie Petite Maman ★★★★1/2

Petite Maman van Céline Sciamma is een mooie universele film over verlies en hoe daarmee omgaan. De schoonheid van deze Franse prent zit in hoe ontzettend naturel Joséphine Sanz als Nelly en Gabrielle Sanz als Marion achtjarige kinderen spelen. Ze zijn immers zelf nog kind. Wanneer Nelly met de jokari van haar moeder Marion speelt aan het huisje van haar grootmoeder dat haar vader aan het leegmaken is, vliegt het balletje een boom in. De elastiek begeeft het omdat ie met de jaren verduurd is geraakt. Terwijl ze op zoek is naar haar balletje, ontdekt Nelly verderop een meisje van haar leeftijd dat er gelijkaardig als zij uitziet. Zij is bezig een boomhut te maken. Het meisje heet Marion. Nelly ontmoet dus haar eigen mama als die even oud is als zij, en haar mama haar dochter wanneer ze als kind al droomt van het moederschap maar nog niet aan kinderen kan beginnen. De twee, die beiden enig kind zijn, schieten goed met elkaar op. Nelly zal samen met Marion Marions verjaardag vieren kort voor die  geopereerd wordt opdat dezelfde spierziekte als die haar moeder heft (die met een wandelstok moet gaan) zich niet zou ontwikkelen bij haar op latere leeftijd.

De fijnste en herkenbaarste scènes in Petite Maman zijn die waar de zusjes Sanz zichzelf volop kunnen uitleven. In het pannenkoeken bakken, waarbij er een te veel melk (tot aan de rand) in een maatbeker doet, of de ander de pannenkoek uit de pan opgooit maar die achter haar vliegt. Dat zijn zo’n spontane scènes dat je het gevoel krijgt als toeschouwer dat die niet gespeeld zijn, maar je de twee meisjes gewoon zichzelf ziet wezen. Ook zo wanneer ze met het ganzenbord spelen. Heerlijk is dat om zien, en die beelden roepen ook bij ons warme nostalgische gevoelens van onze jeugd op. Met de jokari en het houten paardjesspel en ganzenbord spelen, een toneeltje opvoeren, of een kamp/boomhut maken, wie deed dat als kind niet? En iemand die een baard heeft knuffelen of een kus geven, dat prikt. Logisch toch dat Nelly het geweldig vindt wanneer ze de baard van haar vader mag inzepen (op de traditionele manier uiteraard) wanneer haar vader beslist om hem af te doen, wat een metafoor is voor een nieuwe start. (ook vrouwen kiezen overigens niet zelden voor een ander kapsel om een nieuwe fase in hun leven te markeren) 

Naast die ontzettende joie de vivre die eigen is aan het kind zijn, zit er ook een behoorlijke dosis tristesse in de film die ook gaat over de afwezige moeder, wat ook het bij momenten trage ritme verklaart van de film. Nelly heeft ontzettend veel vragen aan haar volwassen moeder te stellen, maar die beantwoordt ze niet. Ze ontwijkt ze door te zeggen dat ze daar altijd mee afkomt voor het slapen gaan, terwijl haar dochter haar er fijntjes aan herinnert dat dit het (enige) moment is, dat ze er is voor haar. Marion is op haar drieëntwintigste mama geworden, zeer vroeg dus. En op haar eenendertigste neemt ze afscheid van haar jeugd (die grotendeels ook in het teken stond van de ziekte van haar moeder) wanneer haar moeder gestorven is en het huisje in het bos waar haar dochter heerlijke herinneringen oprakelt, verwijzend dat haar moeder niet zo goed was in schoon schrift bijvoorbeeld, leeggemaakt wordt.

Is het die confrontatie en de emoties die de volwassen Marion enkele dagen doet verdwijnen? Of een combinatie van heel snel moeder geworden zijn, waardoor ze andere dromen die ze koesterde (bv. acteren) opzij schoof en daardoor steeds is gaan twijfelen en gaan beginnen denken ‘wat als ik andere keuzes gemaakt had in mijn leven?’ Het zijn mogelijke verklaringen waarom de volwassen Marion wat terneergeslagen is. Al suggereert de schrijfster en regisseuse ook de omgeving en de opvoeding door de moeder als potentiële verklaringen voor de gemoedstoestand waarin een van de hoofdpersonages verkeert.      

Nelly vindt het jammer dat ze geen “au revoir” heeft kunnen zeggen tegen haar grootmoeder zoals ze dat altijd voor ogen had toen die stierf. Het leegmaken van haar huis roept herinneringen op en tal van emoties. Het maakt van deze kleine film een groots en universeel werk over verdriet, eenzaamheid, rouwverwerking, afscheid nemen. Maar het is ook een fantasierijke prent die de nadelen toont van als enig kind te zijn opgevoed en de voordelen die een speelkameraadje kan bieden. Verder pleit de film ervoor dat kinderen zelf op zoek gaan naar antwoorden in het leven in plaats van ze op een bordje vanuit de ogen van hun ouders geserveerd te krijgen. Het mooie aan Petite Maman is dat het de kijker niet alle antwoorden biedt zodat die zelf sommige zaken verder kan invullen. Joséphine Sanz en Gabrielle Sanz dragen deze film op een wonderlijke manier waardoor de prent ontzettend authentiek, echt en niet gespeeld oogt en je vol verwondering blijft nog lang na de aftiteling op de bloedmooie meerstemmige en emotionele toekomstmuziek van Para Ones ‘Ton coeur’ dat in de film ook te horen is als ‘Mon coeur’.

< Bert Hertogs >

Petite Maman is nu te koop op dvd